محبت

درست است که خداوند، عالم به کلیه اعمال و افعال بندگانش است و بندگان مؤمن و کافرش را هم به خوبی می شناسد ولی از آنجایی که کلیه کارهایی که از سوی پروردگار مدّبر صورت می گیرد از روی حکمت است بی شک سئوالات شب اول قبر هم بی دلیل نمی باشد.

آن چه که بنظر می رسد در واقع سئوال و جواب در آغاز کار، نعمت بزرگی برای مؤمن است و او از آن لذّت می برد آن هم موقعی که دو ملک با قیافه های زیبا مشاهده می کند و این پرسش و پاسخ برای میّت مؤمن بسیار لذّت بخش است.

درست مانند دانش آموز زرنگی که درسش را خوانده است وقتی از او سئوال می شود و به خوبی پاسخ می دهد لذّت عجیبی می برد چرا که کمال خود را نشان داده است. مؤمن هم تمایل دارد که از خدایش و رسولش و اعتقاداتش بپرسند و او با همان ایمان و اطمینانی که در دنیا داشت پاسخگو باشد. در تفسیر آیه ی شریفه ی (یُثَبتُ الّذینَ امنوا بالقول الثابت فی الحَیوة الدُّنیا و فی الاخرة) (1): خداوند سخن و قول مؤمنین را در حیات دنیا و آخرت ثابت می کند مرحوم علامه مجلسی از قول پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که ایشان فرمودند: (فی القَبر اذا سُئل الموتی) وقتی که در قبر از او سئوال می شود با استواری سخن می گوید. (2)

این امر (سئوال و پرسش) به همان اندازه که برای مؤمن سرورآفرین است برای گنه کاران و کافران ترسناک و زجرآفرین است. (3)

پی نوشت:

1- ابراهیم 27.

2- بحارالانوار، ج 6- باب احوال البرزخ و القبر، ص 228.

3- معادآیة الله دستغیب، ص 24.

منبع: تصویر برزخ و برزخیان در قرآن کریم، فاطمه کریمی، انتشارات جامعه القرآن الکریم

​آیا زبان بهشتیان، عربی است؟

پاسخ:

آنچه بسیار روشن و واضح است، اینکه اسلام، مبارزه ای جدی و قاطع علیه نژاد پرستی داشته و با هر گونه تفاخر قومی و قبیله ای مبارزه کرده است و به جای آن عواملی واقعی برای برتری شمرده است:

یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی‌ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ؛(حجرات/13) ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامی‌‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است!

این مبارزه با تعصب های بی جا و ناروا، نسبت به زبان عربی نیز وجود داشته است:

رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمود: ای مردم عربیت به پدری که فرزندی به وجود آورده نیست، بلکه عربیت زبان گویا هست، هر کس به عربی فصیح سخن گوید او عرب می‌باشد و گرامی‌‌ترین شما نزد خداوند کسی است که تقوای او بیشتر باشد.[1]

حضرت سجاد علیه السّلام فرمود: نسبت قرشی و نه نسبت عربی بنفسه ارزش و احترامی ندارد مگر بتواضع و کرامتی نیست مگر بتقوی.[2]

اما همانگونه که در قرآن به وضوح آمده است، عده ای بیمار دل، محکمات و مسائل روشن دینی را رها کرده، و با پیگری مطالبی که معنایش را نفهمیده اند، با دین مبارزه می کنند:

هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذینَ فی‌ قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْویلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ؛(آل عمران/7) اوست که این کتاب را بر تو نازل کرد. بعضی از آیه‌ها محکماتند، این آیه‌ها أم الکتابند، و بعضی آیه‌‌ها متشابهاتند. امّا آنها که در دلشان میل به باطل است، به سبب فتنه‌‌جویی و میل به تأویل از متشابهات پیروی می‌‌کنند، در حالی که تأویل آن را جز خدای نمی‌‌داند. و آنان که قدم در دانش استوار کرده‌‌اند می‌‌گویند: ما بدان ایمان آوردیم، همه از جانب پروردگار ماست. و جز خردمندان پند نمی‌‌گیرند

بحث زبان اهل بهشت یا اهل جهنم در روایتی چنین آمده است:

در روایتی از حضرت علی (ع) آمده است که : کسی پرسید: سخن اهل بهشت به چه زبان می‌‌باشد؟ حضرت فرمودند: اهل بهشت به عربی تکلّم می‌‌کنند.آن مرد پرسید: اهل دوزخ به چه زبان سخن می‌‌گویند؟ حضرت فرمودند: با زبان مجوسی تکلّم می‌‌نمایند.[3]

اما از آن جا که یکی از ملاک های اعتبار سنجی روایت، قرآن است، اگر استفاده ای از این روایت بشود که با تعصب های قومی و قبیله ای سازگار باشد، این روایت قطعا مردود خواهد بود. چون خود اهل بیت این گونه فرموده اند:

امام صادق (ع) از قول پیامبر (ص) نقل می فرمایند: فَإِذَا أَتَاکُمُ الْحَدِیثُ عَنِّی فَاعْرِضُوهُ عَلَی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَخُذُوا بِهِ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَلَا تَأْخُذُوا بِه‌[4] هر گاه حدیث بشما رسد باید که آن حدیث را بر کتاب اللَّه عزّ و جلّ و سنّت من عرض کنید اگر آن حدیث موافق کتاب خدای خالق و سنّت من بود آن را فرا گیرد و آنچه مخالف کتاب ایزد وهّاب و سنّتم بود أصلا پیرامون آن نگردید.

پس اگر حدیث به معنایی تعصبی باشد، مردود است و با توجه به تاریخ و نهضت شعوبیه، انگیزه های جدی برای جعل این گونه احادیث وجود داشته است.

اما اگر معنای دیگری از روایت بفهمیم، بسته به معنای فهمیده شده، می توان روایت را پذیرفت. مثلا اگر منظور این باشد که منطق بهشتیان، همان منطق قرآنی است که به زبان عربی بوده، و منطق جهنمیان، منطق مجوسی باشد، آن وقت روایت پذیرفتنی است.

[1]. بحار الأنوار، ج‌67، ص: 28.

[2]. بحار الأنوار، ج‌67، ص: 28.

[3]. علل الشرائع، ج‌2، ص: 59.

[4]. الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج‌2، ص447.

​آیا جهنم بر روی زمین بنا نهاده شده است و بهشت در آسمان؟

پاسخ:

بعد از اثبات موجود بودن بهشت و جهنم، یکی از بحث های مربوط به آن، مکان بهشت و جهنم است. این سؤال از قدیم الایام و حتی در بین پیروان سایر ادیان، مطرح بوده است.

در برخی از روایات آمده است که مردی یهودی از امام علی (ع) پرسید: بهشت و جهنم در کجا واقع شده اند؟، فرمود: “بهشت در آسمان و دوزخ در زمین است.” [1]

به راستی؛ بهشت و جهنم در کجا واقع شده است؟

از آن جا که بحث بهشت و جهنم و صحبت از وسعت، مکان و کیفیات آن؛ مربوط به عالمی غیر از عالم ماده است، شناخت مسائل آن نیز از طریق اخبار غیبی، آیات و روایات است.

درباره اصل وجود بهشت و جهنم، آیات و روایات متعددی وجود دارد. [2] درباره مکان بهشت و جهنم آنچه برخی از علما از روایات استفاده کرده اند؛ این است که بهشت فوق آسمان های هفت گانه و جهنم در زمین هفتم قرار دارد. [3]

اما آیا منظور از آسمان و زمین در این گونه روایات معنای ظاهری آن است یا نه؟ چیزی نمی دانیم. در قرآن، آسمان به معانی مختلفی آمده است:

الف. آسمان مادی

قرآن کریم در بسیاری از موارد واژه ی سما (آسمان) را معنای مادی آن به کار برده است که مصادیق و معانی متعددی از آن اراده می شود از جمله:

1. آسمان به معنای جهت بالا: (اصلها ثابت و فرعها فی السماء)؛ مانند درخت پربرکت و پاکیزه که ریشه آن در زمین ثابت و محکم است و شاخه ‌ های آن به آسمان کشیده شده است. [4]

2. آسمان به معنای جوّ اطراف زمین: (و نزلنا من السماء ماءً مبارکاً)؛ و از آسمان آب مبارکی را فرو فرستادیم). [5]

3. آسمان به معنای مکان سیارات و ستارگان: (بزرگوار آن خدایی که در آسمان برج ‌ ها مقرر داشته و در آن چراغ روشن خورشید و ماه تابان را روشن ساخت). [6]

ب. آسمان به معنای معنوی:

قرآن کریم در بسیاری از موارد واژه سما (آسمان) را به معنای معنوی آن به کار برده است که از آن نیز مصادیق و معانی متعددی اراده می شود از جمله:

1. آسمان به معنای مقام قرب و مقام حضور که محل تدبیر امور عالم است: (اوست که امر عالم را از آسمان بسوی زمین تدبیر می ‌ کند). [7]

2. آسمان به معنای موجود عالی و حقیقی: [8] (روزی ‌ تان و آنچه به شما وعده داده می ‌ شود در آسمان قرار دارد). [9]

در مورد مکان بهشت و جهنّم اختلاف نظر است:

1 . در آسمان ها است، چون قرآن خبر از معراج پیامبر اسلام (ص) به آسمان ها می دهد و می فرماید: (عندها جنّة المأوی، بهشت جاویدان نزد سدرة المنتهی است، همان نقطه ای که برترین مکان آسمان است) [10]

2 . بهشت و جهنّم مادی نیست تا نیازی به مکان داشته باشد. لذا با برپایی قیامت طومار زمین و کرات آسمانی در هم پیچیده می شود، ولی بهشت و جهنّم موجود بوده و به حال خود باقی است.

3 . بهشت و جهنّم در درون و باطن این جهان قرار دارد. [11]

نتیجه: همان طور که بیان کردیم، چون این مسائل مربوط به عالمی غیر از عالم ماده است، و در آیات و روایات به _هر دلیل_ اشاره واضحی به آن نشده است، بنابراین؛ نمی توان نظر قاطعی درباره آن داد.

پی نوشتها:

[1] دیلمی ، ارشاد القلوب، ترجمه رضایی،ص 178.

[2] سایت مقالات علمی ایران، جعفر سبحانی.

[3] بحار الانوار،ج8، ص 205.

[4] ابراهیم، 24.

[5] ق، 9.

[6] (تبارک الذی جعل فی السماء بروجاً و جعل فیها سراجاً و قمرا منیراً) (فرقان، 61)

[7] (یدبّر الامر من السماء الی الارض) (سجده، 5)

[8] ر.ک: معارف قرآن، استاد مصباح یزدی، (انتشارات در راه حق، قم، 1367 ش)، ص 234؛ و ر.ک: پژوهش در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمد علی رضایی اصفهانی، انتشارات مبین، رشت، چ 1، 1380، ج 1، ص 134.

[9] (و فی السماء رزقکم و ما توعدون) (ذاریات، 22) با اسفاده از سؤال 1756 (سایت: 1851).

[10] نجم، 15.

[11] نک:پایگاه پرسمان قرآنی.